Triticum Monococcum ya da Kaplıca Buğdayı

• 26 Ocak 2023 Perşembe
• İbrahim Aşar

Kaplıca buğdayı diye bildiğimiz bitkinin bilimsel yanlari

LATİNCE ADI: Triticum Monococcum

FAMİLYASI: Poaceae (Buğdaygiller)

YÖRESEL ADLARI: Kaplıca buğdayı , Einkorn Wheat ( küçük kızıl buğday )

YETİŞTİĞİ YERLER: Siyez buğdayı Türkiye’de en çok Kastamonu yöresinde, özellikle İhsangazi, Seydiler ve Devrekani ilçelerinde yetiştirilmektedir. Fransa, Fas, Yugoslavya Triticum boeoticum türünden yabani buğday türünün kültüre alınmış formudur. Triticum dicoccum buğdayı ile birlikte erken dönemde kültüre alınan buğday türlerindendir.

ÖZELLİKLERİ: Soğuğa ve kuraklığa çok dayanıklıdır. En verimsiz topraklarda dahi üretilebilir. Günümüzde üretilen buğdaya göre daha yağlıdır, lutein oranı çok fazladır.Anadolu'da frigler ve hititlerce kullanılan, 14 kromozomlu, yüksek yağ içeriğine sahiptir. Günümüzde ise 1936'dan bu yana değiştirilen genetiği nedeniyle 49 kromozomlu olan buğdaylardan yapılmış ekmekler var ve bunlar da bağırsak florasını bozarak, bağırsaklardaki faydalı bakterileri öldürüyor; dolayısıyla faydasız bakteriler de bağışıklık sistemini çökertiyor.

ETKEN MADDESİ: Lutein, göz sağlığı için önemli bir yapıtaşıdır. Diğer türlere göre lif açısından daha zengin ve glisemik indeksi daha düşüktür. İçeriğinde, E vitamini, B kompleks vitaminleri, K vitamini bulunur.

Enerji:340kcal/100g
Kül1,70g/100g
Protein14-25/100g (ekmeklik buğdaylarda bu değer 10-12 gr./100g)
Karbonhidrat64,92/100g
Diyetlif9,72/100g
Yağ1,78/100
EVitamini0,09mg/100g
B1Vitamini(tiamin)0,25mg/100g
B2Vitamini(Riboflavin)0,026mg/100g
Niasin4,21mg/100g
B5Vitamini0,208mg/100g
B6Vitamini0,41mg/100g
B7Vitamini1,66IU/100g
B12Vitamini0,091IU/100g
K2Vitamini1,23IU/100g
FolikAsit26IU/100g
Çinko5,32mg/100
Demir4,21mg/100g
Fosfor159,7mg/100g
Kalsiyum32,26mg/100g
Magnezyum93,51mg/100g
Potasyum403,5mg/100g
Sodyum3,41mg/100g
Selenyum11,5IU/100g
Hamlif%0,90
Nişasta %56,69

NERELERDE KULLANILIR:

1. Zengin bir lif kaynağıdır. Bu nedenle bağırsakları çalıştırıcı özellikleri vardır. Ayrıca sindirim süresi uzun olduğundan glisemik indeks değeri de düşüktür.
2. Çok dayanıklı bir türdür. Bu nedenle uygun koşullarda daha uzun süre küflenmeden saklanabilir.
3. Siyez buğdayı diğer türlere göre daha yağlıdır ancak bu yağlar doymamış yağlar olduğundan damar ve kalp sağlığına faydalıdır.
4. Zengin bir folik asit kaynağıdır. Bu nedenle hamile kadınlar ve çocuklar için önemlidir.
5. Bazı minerallerin emilimini engelleyen ve hububatlarda çokça bulunan fitig asit, özellikle gelişim çağındaki çocukların gelişimini engellemektedir. Fermantasyon ile fitik asit miktarı azaltılabiliyor. Bu buğday türünde ise fitik asit oranı diğerlerine nazaran daha az miktarda olduğu kaynaklarda geçiyor.
6. Radyasyona karşı daha dayanıklı olduğu dile getiriliyor.
7. Siyez Buğdayı, 14 kromozomludur. Modern buğday ise yapılan genetik işlemler sonucu 48 kromozoma kadar çıkmıştır. Bu nedenle modern buğdayın pek çok olumsuz özellik kazandığı iddia edilmiştir. Özellikle alzheimer gibi hastlıklarda meydana gelen artışla bu durum arasında ilişki kurulmuştur.
8. Siyez Bulguru ve ekmeği çok fazla şişklinlik yapmaz. Ayrıca içerdiği gluten oranı modern buğdaya göre çok daha azdır.

NASIL HAZIRLANIR: Pilav gibi yapılır.

KULLANIM MİKTARI: Özel bir miktar yoktur. Pilav gibi yapılır.

YAN ETKİLER: İçerdiği sıfır kolesterol ile, kolesterol hastalarına en çok önerilen besinlerin başında gelen Siyez, günümüzde bir çok unlu gıda türevi ile karşımıza çıkmakta, aynı zamanda bulgur olarak da tüketilmektedir.